TISCO II (dự án mở rộng sản xuất giai đoạn II - Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên) dừng thi công từ năm 2013 đến nay, khiến tình hình tài chính Công ty Cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO) lâm vào cảnh khó khăn; đặc biệt đời sống công nhân, người lao động bị ảnh hưởng lớn.
13 năm vẫn chưa về đích
Dự án Tisco - II có tổng mức đầu tư ban đầu hơn 3.800 tỷ đồng, với gói thầu chính là dây chuyền công nghệ luyện kim giá trị hơn 160 triệu USD, do Tập đoàn Xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) là Tổng thầu EPC, hiệu lực từ tháng 9/2007, thời gian thực hiện trong 30 tháng.
Dự án TISCO II ngừng hoạt động từ nhiều năm nay.
Do bối cảnh chung ở thời điểm triển khai dự án gặp khủng hoảng kinh tế khu vực, khiến chi phí tài chính tăng quá cao, nếu duy trì hợp đồng như cũ thì không khả thi.
Vì vậy, đến năm 2013, dự án phải điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư lên hơn 8.100 tỷ đồng (tăng hơn 4.200 tỷ đồng so ban đầu), kế hoạch hoàn thành vào năm 2014. Tuy nhiên, từ năm 2013 đến nay, dự án này vẫn "án binh bất động" vì không bố trí được nguồn vốn.
Hiện tại, 93% thiết bị đã ở công trường nhưng cả ba hợp phần của dự án vẫn dang dở, khiến một số thiết bị đã lắp đặt ngoài trời bị xuống cấp sau một thời gian dài dầm mưa dãi nắng.
Trong tài liệu phục vụ ĐHĐCĐ năm 2019, Ban kiểm soát Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO) nhận định công ty đang lâm vào tình trạng cực kỳ khó khăn, mất cân đối tài chính nghiêm trọng. Nợ phải trả chiếm 82% tổng nguồn vốn. Đến cuối năm 2019, hơn 615 tỷ đồng nợ gốc của TISCO đã rơi vào tình trạng quá hạn, nợ phải trả ngắn hạn cao hơn tài sản ngắn hạn tới 2.885 tỷ đồng; tổng quy mô nợ vay của TISCO xấp xỉ 4.853 tỷ đồng, đóng góp hơn một nửa nguồn vốn.
Đối với khoản vay nợ cho Dự án TISCO II, dư nợ đến cuối năm 2019 tăng thêm 284 tỷ đồng, đạt 3.565 tỷ đồng. Các khoản trên đều được thế chấp bằng tài sản hình thành trong tương lai.
Trong năm 2019, TISCO đã nỗ lực thanh toán một phần nợ để tài chính cân đối hơn. Nợ phải trả giảm từ 8.702 tỷ đồng xuống 7.592 tỷ đồng nhưng vẫn chiếm tới 80% nguồn vốn. Tỷ lệ này giảm không đáng kể so với cuối năm 2018.
Vì vậy, trong báo cáo tài chính hợp nhất đã được kiểm toán năm 2019 của TISCO, kiểm toán viên của Công ty TNHH Hãng kiểm toán AASC một lần nữa nhắc tới vấn đề nợ của TISCO. AASC nhấn mạnh tại thời điểm 31/12/2019, nợ ngắn hạn đã vượt quá tài sản ngắn hạn của công ty là 2.885 tỷ đồng. Một số khoản nợ gốc và lãi vay phải trả ngân hàng liên quan đến dự án mở rộng Gang thép giai đoạn 2 đã quá hạn thanh toán.
“Khả năng hoạt động liên tục của TISCO cơ bản tùy thuộc vào việc gia hạn nợ với các ngân hàng và phương án bổ sung nguồn vốn thiếu hụt phục vụ hoạt động kinh doanh”, Hãng kiểm toán AASC cho hay.
Năm 2019 cũng là lần đầu tiên, công ty kiểm toán đưa ra ý kiến kiểm toán ngoại trừ đối với báo cáo tài chính của TISCO, dù các năm trước đã liên tục nhấn mạnh vấn đề liên quan đến dự án mới.
Thách thức "thoát hiểm"
Sau 13 năm kể từ ngày bắt đầu triển khai, đến nay, Dự án TISCO II vẫn là công trình dở dang. Theo lãnh đạo Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO), do các vướng mắc không thể giải quyết dứt điểm của hợp đồng EPC với nhà thầu chính (Tập đoàn Xây lắp Luyện kim Trung Quốc - MCC) và 14 nhà thầu phụ Việt Nam, nên Dự án tạm dừng, chưa tiếp tục triển khai thi công. Những gì TISCO làm thời gian qua là gửi nhiều báo cáo tới Chính phủ, các ban, ngành và chờ ý kiến chỉ đạo.
Tại phiên họp Ban Chỉ đạo xử lý các tồn tại, yếu kém của một số dự án và doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành Công thương do Phó thủ tướng thường trực Trương Hòa Bình chủ trì vào đầu tháng 4, ông Nghiêm Xuân Đa, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tổng công ty Thép Việt Nam - VNSteel (công ty mẹ của TISCO) thừa nhận, việc bám theo nguyên tắc xử lý dự án theo cơ chế thị trường và Nhà nước không cấp vốn, đồng thời đảm bảo vốn nhà nước tại doanh nghiệp có xác suất không khả thi rất cao. Điều này đã khiến các đơn vị, cá nhân trực tiếp xử lý Dự án chần chừ, chỉ đưa ra kiến nghị chung chung và chờ ý kiến của cơ quan quản lý cấp trên.
Đàm phán giữa TISCO và nhà thầu Trung Quốc đã kéo dài nhiều năm. Điều kiện tiên quyết mà phía nhà thầu Trung Quốc đưa ra là phải tăng vốn đầu tư thêm 100 triệu USD để hoàn thành dứt điểm Dự án.
Năm 2014, Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) đã từng góp thêm 1.000 tỷ đồng vốn điều lệ vào TISCO, nhưng sau 3 năm hết kiên nhẫn, đã rút toàn bộ phần vốn này. Suốt thời gian qua, thỏa thuận với nhà thầu MCC vẫn chưa kết thúc do nhiều nội dung vượt quá thẩm quyền của chủ đầu tư.
Một phương án đã được đưa ra tại cuộc họp nói trên là bán toàn bộ phần vốn của VNSteel tại Dự án, đồng thời, chuyển trách nhiệm bảo lãnh liên quan đến các khoản vay nợ của TISCO sang nhà đầu tư mới. SCIC là đầu mối được giao xử lý việc thoái vốn này.
Trong cuộc phỏng vấn trả lời báo chí hồi cuối năm 2019, Lãnh đạo TISCO cũng khẳng định nếu dự án giai đoạn II sớm được tái khởi động, đi vào sản xuất thì hoàn toàn có thể giải quyết được những vướng mắc, tồn tại đang ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất - kinh doanh, bảo đảm công ăn việc làm cho người lao động, bảo đảm an sinh xã hội cho hàng vạn người khu vực phía Nam TP Thái Nguyên, đồng thời tạo thêm việc làm cho khoảng 2.000 lao động.
Lãnh đạo TISCO cũng tiết lộ có một số nhà đầu tư trong nước quan tâm đến dự án của công ty. Phía TISCO đánh giá đây là tín hiệu tốt và cho rằng với vị thế của TISCO trong ngành thép thì việc kêu gọi nhà đầu tư "giải cứu" dự án là hoàn toàn có thể. Tuy nhiên, sự quan tâm của nhà đầu tư chỉ trong một thời gian nhất định vì kinh doanh là phải chuyển động, họ không thể chờ mãi được.
Theo Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu, việc kêu gọi nhà đầu tư vào để vực dậy dự án là phương án tối ưu hiện nay. Tuy nhiên, các nhà đầu tư sẽ phải tính toán dòng vốn, tổng số vốn "đổ" vào để có thể tiếp tục triển khai dự án này. Ông Hiếu khẳng định phương án này cũng bảo đảm nguyên tắc không "rót" ngân sách để cứu các dự án thua lỗ mà Chính phủ đề ra. Dù vậy, với một dự án "đắp chiếu" như thế này thì Chính phủ cần có chính sách ưu đãi để nhà đầu tư sẵn sàng bỏ tiền. Bước đầu, nên tính toán chính xác số tiền cần để có thể tái khởi động dự án cho đến lúc hoàn thành, từ đó làm cơ sở cho các nhà đầu tư cân đối.
Việc tìm được nhà đầu tư phù hợp là vấn đề cấp thiết. Tuy nhiên, đến thời điểm này, đây không chỉ là câu chuyện về giá, bài toán bán vốn tại dự án của TISCO còn cần nhà đầu tư có năng lực tài chính để có thể chạy đường dài.
Theo DĐDN
